در کشاورزی کنترل جمعیت آفات، عوامل بیماری زا و علفهای هرز زیان آور طبق اصول و روشهای مختلف انجام می گیرد که عبارتند از: پیشگیری، کنترل و روشهای مبارزه شامل زراعی، مکانیکی، شیمیائی، نوری، فتوسلی، بیو لوژیک و مدیریت تلفیقی .
طبق تعریف گیاهپزشکی هیچ آفت یا عامل بیماری را نمی توان بطور کامل از بین برد و از طرفی هیچگاه یک روش برای کنترل کافی نخواهد بود . بنابراین امروزه یکی از پایه های ثابت مدیریت تلفیقی برای کنترل جمعیت آفات و بیماریها در حد آستانه زیان اقتصادی ، استفاده از روش کنترل بیولوژیک است می باشد .
در طبیعت جمعیتهای مختلفی از حشرات مفید وجود دارند که با تغذیه از آفات ، بصورت طبیعی باعث کنترل جمعیت آفات و جلوگیری از ایجاد خسارت اقتصادی می گردد که مبارزه بیولوژیک نامیده می شود . کاربرد سموم باعث از بین رفتن جمعیت حشرات مفید و یا کاهش جمعیت موثر آنها می گردد ، از این رو در کنترل جمعیت آفات به روش مدیریت تلفیقی ، مبارزه شیمیایی حذف و از کنترل زراعی، مکانیکی و بیولوژیک، نوری و فتوسلی استفاده می گردد. در همین راستا در شرکت کشت و صنعت نیشکر میرزا کوچک خان نیز روش مبارزه بیولوژیک در کنار کنترلهای مکانیکی، نوری، فتوسلی و زراعی بکار گرفته شده است که پرورش و رها سازی زنبور تلنوموس در سال های گذشته توسط مؤسسه تحقیقات و آموزش نیشکر انجام می گردید . از اواخر سال 91 موضوع پرورش و تولید زنبور تلنموس در این شرکت مطرح و با پیگیری های صورت گرفته و با حمایت های فراوان جناب آقای مهندس شکیبا مدیر عامل محترم شرکت و همچنین با تلاش و پشتکار مدیریت مطالعات کاربردی ، رئیس اداره زراعت وحفظ نباتات و سایر پرسنل زحمتکش آن مدیریت ، در نهایت کارگاه تولید و پرورش زنبور تلنوموس در مدیریت مطالعات کاربردی راه اندازی که با فعالیت این کارگاه ، تولید و رهاسازی زنبور تلنموس در سطح وسیع تری انجام می شود . ظرفیت این کارگاه تولید زنبور سالیانه 1,500,000 قطعه میباشد که با پیش بینی توسعه تا سطح 2,000,000 قطعه قابل افزایش است
- مراحل مختلف تولید زنبور پارازیتوئید تخم ساقه خوار سزامیا :
1- جمع آوری و پرورش لارو :
جمع آوری لارو آفت سزامیا با توجه به چرخه زندگی آفت در طول سال و به طور مداوم توسط گروههای جمع آوری لارو از سطح مزارع آلوده به آفت سزامیا انجام می گیرد . از مزارع دارای ساقه قابل آسیاب قلمه تهیه شده و با انتقال به سالن پرورش لارو به قطعات کوچک تقسیم و درون قطعات نی تهیه شده فضای استقرار لارو ایجاد می شود . سپس لاروهای جمع آوری شده درون آنها قرار داده شده و تا تبدیل لاروها به مرحله شفیرگی در چندین نوبت تعویض قطعات نی انجام می گردد.
2- مرحله شفیرگی و شناسایی جنس نر و ماده :
پس از جمع آوری شفیره ها از مرحله قبل ، با استفاده از دستگاه بینوکولار و باتوجه به علائم شناسایی ، جنس نر و ماده آنها مشخص شده و در ظروف جداگانه تا تبدیل شدن به پروانه ساقه خوار سزامیا در کارگاه نگهداری می گردتد .
3- تولید تخم آفت سزامیا :
پس از خارج شدن پروانه ها از مرحله شفیرگی، آنها را به نسبت مساوی از هر دو جنس نر و ماده در داخل ظروف دارای سر نی تازه نیشکر جهت جفت گیری پروانه و تخم گذاری درون غلاف سرنی ها قرار داده، پس از 24 تا 48 ساعت تخمها از درون غلاف سرنی ها جمع آوری می گردد.
4-پرورش عامل کنترل بیولوژیک با پارازیته کردن تخم آفت سزامیا :
پس از جمع آوری تخمها آنها را بر روی قطعات نوار آماده شده از جنس پلاستیک چسبانیده و توسط عامل کنترل بیولوژیک که از مزارع جمع آوری شده و یا از نسلهای قبلی پرورش یافته، پارازیته می کنیم . برای این کار تخمها را همراه با عامل کنترل بیولوژیک
(Telenomus busseolae ) درون لوله های شیشه ای مخصوص قرار داده و آنها را در دستگاه ژرمیناتور ( اتاق پرورش) در شرایط دمایی، رطوبت و نور مشخصی قرار می دهیم که این مرحله در حدود دو تا سه هفته طول می کشد.
5- رها سازی عامل کنترل بیولوژیک:
زنبورها با جستجو تخمهای آفت سزامیا ( هر حشره بالغ پنجاه تا هشتاد عدد تخم تولید می کند ) را پیدا کرده و با تخم گزاری بر روی آنها ( پارازیته کردن ) تخمهای سزامیا را از بین برده و از تبدیل آنها به لارو و تولید آفت ساقه خوار جلوگیری می کند . هر زنبور می تواند تا هشتاد عدد از تخمها را پارازیته کند .
با اجرایی شدن پروژه تولید و رهاسازی زنبور تلنموس ، و تداوم این عملیات طی سالهای گذشته و سالجاری ، جمعیت آفت سزامیا در اکثر مزارع و کانون های آلودگی به شدت کاهش یافته و در اغلب موارد به پایین تر از سطح زیان اقتصادی رسیده است که اثرات مثبت این اقدام در کاهش سطح مبارزه شیمیایی با افت سزامیا و همچنین افزایش کیفیت نیشکر تولیدی و تأثیر مثبت در فرآیند تولید شکر در کارخانه بخوبی مشهود است .